Odpowiedzialność za zmniejszenie wartości zwracanego produktu

Istotną nowością z punktu widzenia przedsiębiorcy jest możliwość roszczenia odszkodowawczego od kupujących z tytułu zmniejszenia wartości towaru wskutek jego niewłaściwego sprawdzenia. Upraszczając można określić powyższe jako „odszkodowanie za zużycie towaru”. Liczni przedsiębiorcy zwracają się do nas z zapytaniami, chcąc rozwiać swoje wątpliwości. Materia ta jest również niezrozumiała dla konsumentów.

Zgodnie z art. 23 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta:

Niestety do tej pory nie sprecyzowano jednak wymogów, jak w praktyce obliczyć kwotę rekompensaty finansowej dla przedsiębiorcy. Zazwyczaj w takich sytuacjach pomocne okazują się orzeczenia sądowe. Niestety brak jest rozstrzygnięć w tej kwestii, które ułatwiłyby rozwiązanie przedmiotowego problemu.

Stan fizyczny zwracanego do sklepu internetowego produktu, nie ma znaczenia w stosunku do prawa odstąpienia przez konsumenta od umowy sprzedaży zawartej na odległość. W praktyce powoduje to, że nawet w przypadku, gdy rzecz jest używana lub nawet zniszczona, konsumentowi nadal przysługuje prawo odstąpienia od umowy. Należy zwrócić jednak uwagę, iż konsumenci są zobowiązani wykonywać prawo odstąpienia od umowy z jednoczesnym nienaruszaniem towaru.

Niestety wielu konsumentów nadużywa przysługującego im prawa do odstąpienia od umowy przy użyciu towarów w stopniu większym, niż jest to konieczne do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów. Nie powoduje to utraty prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, ale skutkuje odpowiedzialnością za zmniejszenie wartości towarów. W celu stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów konsument powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je tylko w taki sam sposób, w jaki mógłby to zrobić w sklepie stacjonarnym. Które czynności można zaliczyć do standardowego zakresu sprawdzenia? Odpowiedź na tak postawione pytanie jest bardzo utrudniona, gdyż każda grupa produktów powinna być rozpatrywana z uwzględnieniem ich specyfiki i właściwości. Klient nie ma obowiązku rekompensaty wartości towaru w przypadku, gdy zakupiony produkt utracił wartość na skutek standardowego sprawdzenia jego właściwości. Jeżeli jednak dana rzecz straciła lub pomniejszyła swoją wartość w wyniku użytkowania przekraczającego zakres określony w ustawie, wówczas sprzedawca może żądać odszkodowania.

Przykład: Konsument może przymierzać ubrania, ale nie może zrywać z nich metek oraz innych oznaczeń. Zabrudzenia, które mogą powstać podczas przymierzania, np. ślady makijażu, określane są jako szkody powstałe w ramach sprawdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy. Sprzedawca internetowy nie może ubiegać się o odszkodowanie, jeśli wystąpią tego typu szkody. Jeżeli jednak na ubraniu znajdują się plamy po posiłku, które powstały na skutek użytkowania, wówczas są to już szkody wykraczające poza sprawdzenie charakteru zakupionej rzeczy. W przypadku sprzętu elektronicznego konsument może sprawdzić jakość towaru czy dźwięku. Konsument może zdjąć opakowanie tylko jeśli jest to konieczne do stwierdzenia cech, charakteru i funkcjonowania towaru oraz pod warunkiem, że tego typu produkt może być sprawdzany w ten sposób w sklepach stacjonarnych. Niedopuszczalne będzie np. dokonanie konfiguracji sprzętu elektronicznego lub jego modyfikacja.

Stosownie do art. 6 kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zatem sprzedawca powinien udowodnić, że konsument korzystał z rzeczy w sposób, który wykracza poza ustawowy zakres sprawdzenia właściwości, cech i funkcjonowania oraz opisać, w jaki sposób doszło do zmniejszenia wartości rzeczy. Szkody powinny być dokumentowane w celach dowodowych, w szczególności poprzez sporządzanie zdjęć, gromadzenie dokumentacji w postaci faktur czy rachunków za naprawę lub czyszczenie oraz korespondencji mailowej z klientem. Powyższe dowody mogą okazać się kluczowe dla pozytywnego rozstrzygnięcia ewentualnego postępowania sądowego.

W ramach rekompensaty sprzedawca może dochodzić wyłącznie naprawienia szkody poniesionej, nie ma możliwości ubiegania się o odszkodowanie za tzw. utracone korzyści. Przedsiębiorca powinien wycenić szkodę mając na względzie innego kupującego czyli określić, jaką wartość handlową ma taki zużyty produkt dla innego klienta. Odszkodowanie może stanowić równowartość kosztów naprawy lub czyszczenia rzeczy, natomiast jeżeli doszło do zupełnego zniszczenia rzeczy, odszkodowanie będzie wynosić równowartość całkowitej ceny produktu.

Chcąc uchronić się przed nadużyciami w korzystaniu przez konsumentów z prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość, wielu przedsiębiorców zamieszcza w swoich regulaminach postanowienia, w których zastrzegają m.in. brak możliwości zwrotu produktu noszącego ślady użytkowania lub bez metek. Są to klauzule niedozwolone, wielokrotnie wpisywane w różnych konfiguracjach do rejestru klauzul niedozwolonych.