Zwrot płatności przy konsumenckim odstąpieniu od umowy

Odstąpienie od umowy

Konsumenckie prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa jest uregulowane w Ustawie o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 827 z późn. zm. – dalej zwaną „Ustawą”). Zasadą jest, że konsument może w terminie 14 dni odstąpić od takiej umowy bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów określonych w przepisach szczególnych. Skuteczne odstąpienie przez konsumenta od umowy zawartej na odległość lub umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa oznacza, że umowę uważa się za niezawartą. W takiej sytuacji obie strony powinny zwrócić sobie wzajemnie to, co otrzymały od drugiej strony.

Obowiązki stron

Konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.

Z kolei obowiązek przedsiębiorcy jest opisany w art. 32 Ustawy:

1. Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy.

2. Przedsiębiorca dokonuje zwrotu płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami.

Sposób dokonania zwrotu płatności

Jak wynika z art. 32 ust. 2 Ustawy, sprzedający powinien zwrócić konsumentowi płatność w taki sam sposób, jak została ona dokonana. Ustawodawca wskazał także możliwość modyfikacji tej zasady, ale wyłącznie za wyraźną zgodą konsumenta na zwrot płatności w innej formie, byle nie wiązało się to dla niego z dodatkowymi kosztami. Oznacza to, że nawet gdyby konsument zgodził się na zwrot płatności powodujący powstanie dodatkowego kosztu, byłaby to zgoda nieważna.

Konsumencie, podaj numer rachunku bankowego

Zdarza się, że w trakcie procedury zwrotu konsumenckiego sprzedawca żąda od konsumenta, by ten wskazał numer rachunku bankowego („konto”) do przelewu środków ze zwrotu. Może tak być zarówno wtedy, gdy konsument sam płacił przelewem bankowym, ale równie dobrze mógł np. wcześniej wybrać opłatę kartą kredytową. Bywa i tak, że w samym regulaminie sklepu znajduje się zapis o wymogu podania przez konsumenta numeru rachunku bankowego do zwrotu.

Wydawać by się mogło, że tego rodzaju zapisy czy też żądania przedsiębiorcy nie naruszają praw konsumenta, skoro przedsiębiorca zamierza sprawnie zwrócić pieniądze i upewnia się jedynie, że trafią one do konsumenta. Okazuje się jednak, że uzależnianie dokonania zwrotu od dodatkowej czynności konsumenta jest sprzeczne z przepisami.

Klauzula niedozwolona

Zapisami w regulaminach sklepów internetowych o konieczności podania przez konsumenta numeru rachunku bankowego do zwrotu środków przy odstąpieniu od umowy wielokrotnie zajmował się Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W rejestrze klauzul niedozwolonych znajduje się cały szereg podobnie brzmiących zapisów tego rodzaju, w tym ostatni wpis z 4 grudnia 2018 r.:

„Pieniądze otrzymane przez Sprzedawcę za Produkt zostaną zwrócone Zamawiającemu przelewem na wskazany w oświadczeniu o odstąpieniu umowy, numer rachunku bankowego (ewentualnie przekazem pocztowym) w terminie 14 dni roboczych od momentu otrzymania zwróconego Produktu” (Sygn. akt XVII AmC 268/17).

Dodatkowy warunek stawiany konsumentowi

Konsumentowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy nieobciążone żadnymi zastrzeżeniami, z wyłączeniem wyjątków ustawowych. Zwrot w sklepie internetowym uzależniony od dopełnienia jakichś warunków, na przykład podania numeru rachunku bankowego w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy, jest sprzeczny z prawem. Tym bardziej, że Ustawa wyraźnie nakłada na przedsiębiorcę obowiązek, by ten zwrócił konsumentowi płatność przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument.

Najpierw zgoda

Jedyną możliwością zmiany zasady zachowania formy płatności przy zwrocie konsumenckim byłoby uzyskanie przez przedsiębiorcę od konsumenta wcześniejszej, wyraźnej zgody na taką zmianę. Należy przy tym pamiętać, że realizacja innego sposobu zapłaty jest dopuszczalna przy spełnieniu łącznie dwóch przesłanek – wyraźnej akceptacji konsumenta oraz braku dodatkowych kosztów. Sama zgoda nie jest wystarczająca do dokonania płatności w sposób odmienny od dokonania płatności pierwotnej.