Reklamacja towaru zakupionego od osoby fizycznej

Brak możliwości konsumenckiego odstąpienia od umowy

Omówienie różnic w pozycji prawnej kupującego wypada zacząć od kwestii odstąpienia od umowy uregulowanego w art. 27 Ustawy o prawach konsumenta. Jest to szczególne uprawnienie przysługujące konsumentowi, gdy ten zawiera umowę na odległość (np. kupuje przez Internet) albo poza lokalem przedsiębiorstwa. Zbyt często skupiamy się na tym przywileju łącząc go wyłącznie z zakupami przez Internet i zapominamy, że dotyczy on wyłącznie konsumenta. Tymczasem osoba fizyczna zawierająca umowę sprzedaży z inną osobą fizyczną (obiegowo mówi się wówczas także o osobach „prywatnych”) nie jest w świetle prawa konsumentem. Konsument nie może zawrzeć umowy z innym konsumentem.

Dokonując zatem zakupu przez Internet, np. za pośrednictwem portalu aukcyjnego, od innej osoby fizycznej nie mamy możliwości skorzystania z prawa do odstąpienia od zawartej umowy sprzedaży w ciągu 14 dni od otrzymania rzeczy. Kupując rzecz od osoby fizycznej nie ma znaczenia, czy umowa zostaje zawarta w obecności obu stron (np. na targu), czy też na odległość. Ani kupującemu, ani też sprzedającemu nie są przyznawane żadne dodatkowe uprawnienia, skoro są oni osobami fizycznymi i mają równy status.

Rękojmia

Instytucję rękojmi stosuje się zarówno do sprzedaży konsumenckiej, jak i do każdej innej. W przypadku konsumenta zakres jego rękojmianych uprawnień jest z pewnością większy. Nie oznacza to jednak, że osoba fizyczna nabywająca rzecz od innej osoby fizycznej jest z zasady pozbawiona praw z tytułu rękojmi. Prawa te zostały określone w przepisach art. 556-576 kodeksu cywilnego. Z tym, że niektóre z tych przepisów zawierają zastrzeżenie „jeżeli kupującym jest konsument” lub podobne. Wówczas taki przepis odnosi się wyłącznie do konsumenta, a już nie do osoby fizycznej kupującej rzecz od innej osoby fizycznej.

Wyłączenie rękojmi

Zgodnie z art. 558 § 1 kodeksu cywilnego strony umowy mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli natomiast kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Z tego wynika, że sprzedawca będący osobą fizyczną może rękojmię zmodyfikować praktycznie dowolnie albo wyłączyć całkowicie. Jeśli takie zastrzeżenie jest wyraźnie sformułowane np. w treści oferty na portalu aukcyjnym – staje po zawarciu umowy skuteczne względem kupującego. Pamiętać wszakże należy, że wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi będzie bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Domniemanie wady fizycznej w pierwszym roku

Przepis art. 556² kodeksu cywilnego stanowi, że jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Zatem w przypadku kupującego, który konsumentem nie jest, takiego domniemania nie będzie. To kupujący będzie musiał udowodnić zaistnienie wady fizycznej. Sprzedawca nie musi dowodzić, że rzecz była używana niezgodnie z przeznaczeniem.

Roszczenia alternatywne

Osobie niebędącej konsumentem nie będą przysługiwały szczególne uprawnienia związane z reklamowaniem wadliwego towaru (art. 560 § 2 kodeksu cywilnego). Dotyczy to np. przypadku, w którym kupujący reklamuje rzecz i żąda od sprzedawcy obniżenia ceny. Przedsiębiorca może nie uznać tego roszczenia i w zamian zaproponować naprawę albo wymianę. Wówczas konsument – czyli nie każdy kupujący – ma prawo zmienić propozycję sprzedawcy (naprawę na wymianę albo wymianę na naprawę). Przedsiębiorca może nie uznać tej zmiany wyłącznie pod warunkiem, że wybór ten jest niemożliwy do wykonania albo wymaga nadmiernych kosztów.

Osoba fizyczna kupująca rzecz od osoby fizycznej nie ma możliwości takiej zmiany propozycji sprzedawcy. Jeżeli zatem sprzedawca zaproponuje kupującemu np. usunięcie wady rzeczy poprzez jej naprawę, kupujący nie może żądać wymiany.

Demontaż i ponowne zamontowanie rzeczy

Kupując od osoby fizycznej nie będziemy mogli domagać się oprócz wymiany wadliwej rzeczy jej demontażu i ponownego zamontowania, gdy koszty tych czynności przewyższają koszt rzeczy sprzedanej. Te uprawnienie przysługuje wyłącznie konsumentowi, choć i tak jedynie w granicach wartości rzeczy sprzedanej (art. 561¹ § 3 kodeksu cywilnego).

Okres obowiązywania rękojmi przy sprzedaży rzeczy używanej

Rękojmia obowiązuje zarówno przy sprzedaży rzeczy nowej jak i używanej. Zasadą jest, że uprawnienia obowiązują przez okres 2 lat. W przypadku rzeczy używanej, gdy kupującym jest konsument możliwe jest skrócenie tego okresu do jednego roku. Dla nie-konsumenta analogicznej regulacji brak. Czy to oznacza, że w tym przypadku konsument będzie dysponował mniejszą ochroną aniżeli osoba fizyczna nabywająca rzecz od innej takiej osoby?

Niekoniecznie. Pamiętajmy, że dla nie-konsumenta wciąż obowiązuje zasada określona w art. 558 § 1 kodeksu cywilnego. To znaczy, że okres rękojmi może zostać skrócony jeszcze bardziej, np. do miesiąca. Dość wspomnieć, że w umowie zawartej między osobami fizycznymi rękojmia może zostać wyłączona zupełnie – zatem minimalny jednoroczny okres ochrony konsumenckiej wciąż jest z korzyścią dla konsumenta.

Podsumowanie

W umowie sprzedaży zawartej między osobami fizycznymi każda z nich zachowuje swoje prawa określone przepisami. Możliwe jest zupełne wyłączenie rękojmi kupującego, które musi być wyraźnie zapisane w umowie. Przy braku takiego wyłączenia można zastosować modyfikacje uprawnień rękojmianych, co jest dopuszczalne zarówno w kierunku ich ograniczenia jak i rozszerzenia. W przypadku, gdy w umowie sprzedaży nie ma żadnych zapisów odnoszących się do rękojmi – obowiązują regulacje ustawowe.