Brak zgody na blokadę Chomikuj.pl

Sprawa dotyczy pozwu zbiorowego, jaki grupa wydawców wytoczyła w 2012 r. najpopularniejszemu polskiemu serwisowi służącemu do wymiany plików – Chomikuj.pl. Pod koniec 2016 r. złożyli oni do sądu wniosek o zabezpieczenie swoich roszczeń. Wniosek był nietypowy, bo zmierzał do tego, by sąd nakazał głównym dostawcom internetu w Polsce zablokowanie dostępu do Chomikuj.pl na czas trwania procesu, co byłoby jednoznaczne z tym, że zdecydowana większość Polaków nie mogłaby wówczas wejść na tę stronę.

W niektórych państwach Unii Europejskiej dostęp do serwisów naruszających prawa autorskie bywa blokowany. Ponadto, zgodność takiej blokady z prawem unijnym potwierdzał już wcześniej Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Nasze krajowe przepisy nie przewidują jednak takiego zabezpieczenia. I właśnie z tego powodu Sąd Okręgowy w Warszawie odmówił jego ustanowienia (sygn. akt XX GC 1004/12). Wydawcy złożyli zażalenie od tego postanowienia. Sprawa ma zostać rozstrzygnięta w marcu.

Oddalając wniosek wydawców, sąd zwrócił uwagę, że art. 755 § 1 pkt 1 KPC regulujący kwestię zabezpieczania roszczeń niepieniężnych wyraźnie wskazuje, że sąd może nakazem unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania. Tymczasem dostawcy internetu nie występują w tej sprawie – więc nie mogliby zająć stanowiska, ani odwołać się od wyroku sądu.

Kancelaria reprezentująca wydawców musiała liczyć się z takim rozstrzygnięciem, bo już wcześniej złożyła do Komisji Europejskiej skargę za brak implementacji do polskiego porządku prawnego art. 8 ust. 3 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Zgodnie z tym przepisem „państwa członkowskie zapewnią, aby podmioty praw autorskich mogły wnioskować o wydanie nakazu przeciwko pośrednikom, których usługi są wykorzystywane przez stronę trzecią w celu naruszenia praw autorskich lub pokrewnych”.

Polski rząd w odpowiedzi na skargę napisał jednak, że unijna regulacja jest prawidłowo wdrożona.

Jak się jednak okazało, urzędnicy KE oświadczyli wprost, że bez dowodów trudno im podważać stanowisko rządu polskiego. Postępowanie w sprawie zabezpieczenia ma więc poniekąd wykazać, że nasze prawo nie przewiduje możliwości blokowania dostępu do stron internetowych.

W pozwie zbiorowym złożonym przez wydawców (początkowo było ich 15, teraz jest 13) domagają się zakazania serwisowi Chomikuj.pl stosowania systemu wymiany plików, który ich zdaniem nie tylko umożliwia, ale wręcz promuje naruszanie praw autorskich. Chodzi m.in. o przyznawanie punktów użytkownikom za to, że z ich kont ściągane są pliki. Ma to zachęcać do udostępniania plików, także tych z pirackimi wersjami książek. Serwis jednak odpiera te zarzuty.

Jak przekonuje Tomasz Zalewski, radca prawny reprezentujący Chomikuj.pl, stosowany przez pozwanego system punktów nie zachęca w jakikolwiek sposób do piractwa, a standardowy program wspierający aktywność użytkowników serwisu społecznościowego oparty jest na obiektywnych i niezmiennych od lat kryteriach. Jego zdaniem, systemy oparte na podobnych zasadach stosują także inne podmioty działające na rynku, wobec których nie są jednak formułowane podobne zarzuty.

Wydawcy przyznają, że serwis szybko reaguje na ich zgłoszenia i blokuje dostęp do plików, które naruszają prawa autorskie. Jednak kluczowym problemem jest to, że w miejsce tego zablokowanego - szybko pojawia się nowy. Serwis wprowadził system sum kontrolnych, który ma eliminować te same pliki u wszystkich użytkowników serwisu. Jednak wystarczy najdrobniejsza zmiana w pliku, aby system traktował go jak zupełnie inny. Dlatego też wydawcy domagają się zakazania takich funkcji jak „zachomikuj”, która pozwala na natychmiastowe kopiowanie pliku.

Warto wiedzieć, że pozew grupy wydawców nie jest jedynym złożonym przeciwko Chomikuj.pl. W odrębnym procesie pozwało go Stowarzyszenie Filmowców Polskich. I w pierwszej instancji, przed Sądem Okręgowym w Krakowie, uzyskało w 2015 r. bezprecedensowy wyrok (sygn. akt IX GC 791/12). Zgodnie z nim pracownicy serwisu Chomikuj.pl mają raz w miesiącu uruchamiać wyszukiwarki Google oraz Bing i wpisywać w nich słowa: „Chomikuj” + „Dzień świra” + „film”. Następnie zaś mają blokować dostęp do pirackich plików wskazanych na pierwszych pięciu stronach wyników wyszukiwania, a umieszczonych w ich serwisie. To samo dotyczy także filmów: „Katyń” i „Wenecja”.

Wśród środowiska prawniczego pojawiło się stwierdzenie, że to byłaby pierwsza sytuacja, kiedy sąd nałożyłby na serwis hostingowy tego typu obowiązki. Oznaczać to może, że diametralnie zmieni się skuteczność walki z naruszaniem praw autorskich przez użytkowników tego rodzaju serwisów. Firma administrująca serwisem będzie bowiem musiała czynnie reagować na zgłoszone przypadki piractwa dotyczące konkretnych utworów także na przyszłość.

Na serwis hostingujący nałożono obowiązek, który ma zapobiegać przyszłym naruszeniom. Obecnie jeśli ktoś chce zablokować dostęp do pirackiej kopii, sam musi ją zgłosić serwisowi Chomikuj.pl. Natomiast teraz to sam serwis ma sprawdzać, czy linki do plików ze wskazanymi filmami nie pojawiają się w wynikach wyszukiwania dwóch najpopularniejszych wyszukiwarek. Ma to robić co miesiąc przez trzy lata od uprawomocnienia się wyroku.