Właściwość miejscowa sądu w sporze konsumenta z przedsiębiorcą

Właściwość ogólna

Zasadą ogólną wynikającą z ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego jest reguła zawarta w art. 27 § 1 tej ustawy:

art. 27 Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

Mówimy o tzw. właściwości ogólnej miejscowej, która ukształtowała się w prawodawstwie jeszcze od czasów rzymskich. Wyrazem tego jest rzymska paremia „Actor sequitur forum rei”. Według tej paremii powód winien pozwać stronę przeciwną przed sąd (magistrat) tego miejsca, w którym pozwany (przeciwnik) ma stałe miejsce zamieszkania.

W przypadku gdy powodem jest konsument powinien on zatem pozwać przedsiębiorcę przed sąd właściwy miejscowo dla jego siedziby. Wiązałoby się to z uciążliwością dla konsumenta, który chcąc uczestniczyć w procesie musiałby osobiście fatygować się często daleko poza miejsce swojego zamieszkania. Przedsiębiorca byłby zatem w pozycji uprzywilejowanej.

Właściwość przemienna

Oprócz właściwości ogólnej przepisy prawa ustanawiają w określonych przypadkach także jej szczególne modyfikacje. Pojawia się wówczas właściwość wyłączna oraz właściwość przemienna. Pierwsza z nich wyłącza zasadę ogólną i ustanawia wyjątek od reguły, np. w przypadku sporu o nieruchomość, kiedy to właściwy miejscowo sąd musi leżeć w okręgu, w którym nieruchomość jest położona.

Nas interesuje właściwość przemienna wskazana w przepisach od art. 31 do 37(1) k.p.c. Przemienność oznacza, że powód będzie miał do wyboru albo sąd wyznaczony według właściwości ogólnej, albo według innej zasady wskazanej w tych przepisach. W przypadku sporu konsumenta z przedsiębiorcą na tle umowy sprzedaży zawartej w sklepie internetowym zastosowanie znajdzie art. 34 k.p.c:

art. 34 Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Jak więc widzimy – oprócz siedziby przedsiębiorcy pojawia się kolejna lokalizacja wyznaczająca właściwość miejscową sądu, którą jest miejsce wykonania umowy.

Miejsce wykonania umowy

Aby określić miejsce wykonania umowy sprzedaży rzeczy zakupionej w sklepie internetowym, należy wpierw zająć się ustaleniem świadczeń stron. Sprzedający zobowiązany jest wydać rzecz kupującemu. Jeżeli więc wydanie rzeczy kupującemu nastąpiło w miejscu jego zamieszkania, to jest to jednocześnie miejsce wykonania umowy. W takiej sytuacji konsument może więc skorzystać z właściwości przemiennej i skierować przeciwko przedsiębiorcy powództwo do sądu właściwego miejscowo według swojego miejsca zamieszkania.

Zakres stosowania właściwości przemiennej

Właściwość przemienna wynikająca z miejsca wykonania umowy może być z powodzeniem stosowana przez konsumenta w sporach z przedsiębiorcą wynikających np. z rękojmi czy gwarancji, w których roszczenie dotyczy wykonania umowy. Np. w zakresie żądania wymiany rzeczy na wolną od wad, czy też obniżenia ceny z powodu wady.

W doktrynie i orzecznictwie podnosi się jednak stanowisko, według którego właściwości przemiennej z art. 34 k.p.c. nie można stosować w przypadku roszczeń dotyczących odstąpienia od umowy. Powództwo takie nie zmierza bowiem do wykonania umowy.