Ich wysokość może być różna, a jest to
uzależnione od kilku czynników, które przedstawię poniżej. Wyjaśnienia pozwalają na dokonanie przez
przedsiębiorcę wstępnego oszacowania wysokości kary pieniężnej, którą mogłoby
być zagrożone działanie niezgodne z przepisami ustawy. Należy mieć na uwadze
fakt, iż wskazują one wyłącznie sposoby ustalania wysokości kar przewidzianych
ustawą.
Podstawa obliczenia
Podstawą obliczenia wysokości kary
pieniężnej jest przychód osiągnięty przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym
poprzedzającym rok nałożenia kary. Co ważne użyto określenia przychód, a nie
dochód. Ma to diametralne znaczenie przy ustalaniu wysokości.
Waga naruszenia
Gradacja naruszeń została oparta o etapy
zawierania umowy czyli określenie, w którym momencie doszło do naruszenia
zbiorowych interesów konsumentów. Uznano, iż etap kontraktowania ma znaczący
wpływ na swobodę w podjęciu decyzji przez konsumentów, co z kolei decyduje o
wadze naruszenia. Wprowadzono zatem system stopniowania, w
którym jako najistotniejsze naruszenia zbiorowych interesów konsumentów uznano
te, które dokonywane są na etapie wykonywania kontraktu, natomiast w dalszej
kolejności wymieniono naruszenia na etapie zawierania kontraktu oraz naruszenia
na etapie przedkontraktowym.
Prezes Urzędu wyróżnia trzy rodzaje
naruszeń:
- naruszenie na etapie przedkontraktowym, w
którym dokonuje się oceny zachowania przedsiębiorcy mającego na celu
pozyskiwanie nowych klientów (konsumentów) lub złożenie oferty konsumentom,
która ma zachęcić do zawarcia kontraktu - od 0,02 do 0,3 % przychodu,
- naruszenie na etapie zawierania kontraktu,
gdzie ocenia się zachowanie przedsiębiorcy w stosunku do konsumenta,
wyrażającego wolę zawarcia kontraktu, polegające na naruszeniu przepisów prawa
wpływające na treść kontraktu - od 0,05% do 0,6% przychodu,
- naruszenie na etapie wykonywania kontraktu,
którego istotą jest zachowanie przedsiębiorcy polegające na wykorzystaniu
przewagi wynikającej z zawarcia kontraktu poprzez zniekształcanie wynikających
z przepisów praw i obowiązków stron kontraktu - od 0,1% do 0,7%
przychodu.
Zgodnie z wytycznymi UOKIK waga naruszenia
powinna być ustalana w oparciu o kryteria obiektywne mające zobrazować wpływ
naruszenia na sytuację konsumentów, w tym okres trwania określonego naruszenia.
Stosowanie niedozwolonych postanowień
umownych wpisanych do rejestru
Osobną kategorię stanowią naruszenia
zbiorowych interesów konsumentów polegające na stosowaniu tzw. klauzul
niedozwolonych czyli postanowień umownych wpisanych do rejestru prowadzonego przez
Prezesa UOKiK. Powodem, dla którego wyodrębniono tę kategorię jest specyficzna
dla tej grupy naruszeń przesłanka bezprawności, wynikająca jedynie z treści
badanych postanowień umownych w porównaniu z postanowieniami uznanymi za
niedozwolone i wpisanymi do rejestru, nie zaś z przepisów ogólnie
obowiązujących. W przypadku każdego niedozwolonego postanowienia umownego kwota
bazowa wynosi od 0,02% do 0,1% przychodu. Jeżeli mamy do czynienia z tzw.
kumulacją naruszeń polegających na stosowaniu klauzul niedozwolonych kwota
bazowa nie przekroczy 0,6% przychodu. Ocena określonych klauzul niedozwolonych
powinna być dokonywana z uwzględnieniem stopnia ich szkodliwości dla interesów
ekonomicznych konsumentów oraz okresu trwania naruszenia.
Okoliczności łagodzące
Jako okoliczności łagodzące czyli
umożliwiające zmniejszenie wysokości kary pieniężnej uznano w szczególności
(zatem jest to tylko przykładowe wymienienie, a nie katalog zamknięty):
- zaniechanie przez przedsiębiorcę stosowania
praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów– zmniejszenie do 30%;
- aktywne współdziałanie z Prezesem UOKiK w
trakcie postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i
sprawnego przeprowadzenia postępowania – zmniejszenie do 20%
- pozytywna reakcja na wszczęcie postępowania
poprzez podjęcie działań mających na celu zaprzestanie praktyki, jakkolwiek nie
stanowiących pełnego zaprzestania – zmniejszenie o 10%-20%
- dobrowolna rekompensata osobom
poszkodowanym szkody poniesionej na skutek naruszenia – zmniejszenie o 10%-20%
Jeżeli nastąpi kumulacja okoliczności
łagodzących kara nie może zostać zmniejszona o więcej niż 90% kwoty bazowej.
Okoliczności obciążające
Jako okoliczności obciążające, które mogą
spowodować podwyższenie stawki kary pieniężnej traktowane są w szczególności:
- umyślność naruszenia – zwiększenie o 50%, z
zastrzeżeniem przypadku naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień
umownych wpisanych do rejestru przez przedsiębiorcę stosującego postanowienie
uznane za niedozwolone w wyniku powództwa wytoczonego wobec niego, w którym
zwiększenie nastąpi o 100%,
- uprzednie stosowanie praktyki naruszającej
zbiorowe interesy konsumentów, przy czym jako okoliczność szczególnie
obciążającą uznaje się powtórne, umyślne naruszenie tego samego rodzaju
(obejmujące ten sam sposób naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, np.
reklama wprowadzająca w błąd, stosowanie klauzul wpisanych do rejestru) –
zwiększenie o 25%-35%,
- znaczny zasięg naruszenia - zwiększenie do
20 %.
- znaczne korzyści uzyskane w związku ze
stosowaniem stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów –
zwiększenie o 10%-20%.
Jeżeli nastąpi kumulacja okoliczności
obciążających kara nie może zostać zwiększona o więcej niż 200% kwoty bazowej.
Nadzwyczajne podwyższenie kary. W przypadku wystąpienia nadzwyczajnych
okoliczności sprawy takich jak, w szczególności: wyjątkowa szkodliwość działań,
wielokrotne uprzednie stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumentów, wskazują, że kara ustalona według kryteriów wskazanych powyżej nie
spełni swoich celów, Prezes UOKiK może podwyższyć nakładaną karę.
Maksymalna wysokość kary. Nałożona kara nie może przekraczać 10%
przychodów przedsiębiorcy w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Jeżeli
wysokość ustalonej kary przekracza tę wartość, karę nakłada się w maksymalnej
wysokości.
Kara w szczególnie niskiej wysokości. Prezes UOKiK ma prawo do nałożenia kary w
szczególnie niskiej wysokości, jeśli wystąpią okoliczności, które w ocenie
Prezesa UOKiK zapewnią, iż kara w niższej wysokości spełni swoje cele. Kary pieniężne mają w głównej mierze
odstraszyć przedsiębiorców od stosowania praktyk naruszających zbiorowe
interesy konsumentów, ale również zachęcić do wprowadzania odpowiednich zasad
etyki w handlu i usługach, co powinno wyjść wszystkim podmiotom na dobre.