Dyrektywa Omnibus. Co zmienia? Kiedy wchodzi w życie?

Nie jest to resztą pierwszy przypadek, gdy transpozycja unijnych przepisów konsumenckich przez ustawodawcę polskiego nie jest dokonywana w terminie.

Polska nie wdrożyła terminowo także dwóch wcześniejszych unijnych dyrektyw konsumenckich tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych oraz ściśle powiązanej z nią dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, które państwa członkowskie miały obowiązek implementować do dnia 1 lipca 2021 r.

Transpozycja zasad sformułowanych w powyższych trzech dyrektywach do porządków prawnych państw członkowskich ma zapewnić spójne i jednolite ramy dla funkcjonowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej w odniesieniu do treści cyfrowych, usług cyfrowych i towarów z elementami cyfrowymi oraz zapewnić lepsze egzekwowanie i unowocześnienie przepisów unijnych dotyczących ochrony konsumenta.

Skutki braku implementacji dyrektywy w terminie

Od dnia 28 maja powinny obowiązywać w Polsce przepisy wdrażające dyrektywę Omnibus, jednak nadal trwają prace nad projektem implementującym jej przepisy.

Skutkiem nieterminowej implementacji jest możliwość powoływania się bezpośrednio na przepisy dyrektywy Omnibus przez sprzedawcę lub konsumenta wyłącznie w sporze o odszkodowanie toczonym przeciwko Polsce jako państwu członkowskiemu UE. Zatem przepisy dyrektywy Omnibus na ten moment mają zastosowanie wyłącznie do relacji jednostka – państwo członkowskie, a konsumenci oraz przedsiębiorcy nie mogą powoływać się na nie w sporach wzajemnych.

Nie jest znana jeszcze dokładna data, od której przepisy dyrektywy będą miały zastosowanie także do relacji przedsiębiorca-konsument. Projekt ustawy przewiduje, że zmiany wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy, jednak okres ten może ostatecznie wynieść nawet 6 miesięcy, o ile za słuszne prawodawca uzna zastrzeżenia zgłaszane przez m.in. organizacje biznesowe wskazujące na trudności związane z wprowadzeniem stosownych zmian w przedsiębiorstwach w tak krótkim czasie.

Co się zmieni?

To jakich zmian spodziewać się można w związku z implementacją dyrektywy Omnibus, dowiedzieć można się ze znajdującego się w dalszym ciągu w fazie legislacyjnej projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz kilku innych ustaw.

Pamiętać jednak należy, że brzmienie przepisów zawartych w projekcie nowelizacji nie jest ostateczne, w związku z czym finalny kształt przepisów może nieco różnić się od ich treści zaproponowanej w projekcie.

Implementacja odbyć się ma poprzez nowelizację ustawy o prawach konsumenta oraz kilku innych ustaw m.in ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług, ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów czy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Niektóre z rozwiązań przyjętych w dyrektywie zostaną po raz pierwszy uregulowane w naszym systemie prawnym i znacząco wzmocnią ochronę konsumentów.

Obowiązek informowania o cenie obowiązującej przed obniżką

Wprowadzenie wymogu informowania o najniższej cenie produktu lub usługi obowiązującej na 30 dni przed wprowadzeniem obniżki ma na celu zapobiegnięcie manipulacji cenami oraz sztucznemu zawyżaniu cen przez sprzedawców. Informacja tego typu będzie musiała znaleźć się także w reklamie produktu.

Od ogólnej zasady przewidzianych jest kilka wyjątków:

1. w przypadku, gdy dany towar lub usługa jest oferowany do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, to obok informacji o obniżonej cenie, uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki
2. w przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności uwidacznia się obok informacji o obniżonej cenie, informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki z zastrzeżeniem, a termin 30 dniowy nie znajduje w tym przypadku zastosowania.

Szczegółowych informacji na temat sposobu uwidaczniania cen, informacji o obniżce ceny, a także wskazanie towarów, w przypadku których uwidaczniania cen jednostkowych nie będzie wymagane dostarczyć ma rozporządzenie ministra właściwego do spraw gospodarki. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy nie mają realnej możliwości wcześniejszego przygotowania się do zmian, ponieważ szczegółowe wytyczne znane im będą dopiero po ogłoszeniu ustawy.

Zapobieganie fałszywym recenzjom

Projekt ustawy nakłada na sprzedawcę obowiązek wskazania sposobu w jaki kontroluje i weryfikuje wystawiane mu opinie. Oznacza to, że sprzedawca nie może usuwać opinii negatywnych, nie może ich modyfikować, a także zamieszczać samodzielnie lub zlecać napisanie nieprawdziwych opinii osobom trzecim. Sprzedawca musi stale sprawdzać, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy rzeczywiście zakupili jego produkt lub skorzystali ze świadczonych przez niego usług.

Rozwiązanie to ma zapobiec manipulowaniu recenzjami, które w dzisiejszych czasach są jednym z najistotniejszych czynników mających wpływ na decyzje konsumentów.

Obowiązek ujawnienia płatnej reklamy

W przypadku, gdy Sprzedawca korzysta z płatnej reklamy lub płaci za uplasowanie jego oferty w konkretnym miejscu w wyszukiwaniach będzie miał on obowiązek ujawnienia konsumentowi tego faktu jako informacji mającej wpływ na podjęcie decyzji dotyczącej zawieranej przez niego umowy.

Obowiązki dostawców internetowych platform handlowych typu martekplace wobec konsumentów

Kilka nowych obowiązków ustawa nałoży również na dostawców platform typu marketplace, za pośrednictwem, których inni przedsiębiorcy dokonują sprzedaży na rzecz konsumentów.

Dostawca platformy najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową z konkretnym sprzedawcą, za pośrednictwem platformy, ma obowiązek poinformować konsumenta m.in. o:

• zasadach plasowania ofert w ramach wyszukiwania,
• tym czy osoba, z którą kupujący zawiera umowę sprzedaży jest konsumentem czy przedsiębiorcą,
• o podziale obowiązków między sprzedawcą a dostawcą platformy związanych z zawieraną przez konsumenta umową,
• niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy, w której sprzedawca nie jest przedsiębiorcą.

Informację o tym, czy sprzedawca oferujący produkty w ramach platformy handlowej dostawcy jest przedsiębiorcą, dostawca będzie musiał uprzednio ustalić odbierając od niego odpowiednie oświadczenie.

Skutki niezastosowania się do zmian przez przedsiębiorcę

Za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z dyrektywy Omnibus grożą przedsiębiorcą poważne konsekwencje finansowe.

Jeśli sprzedawca nie poinformuje konsumentów o obniżce ceny i jej wcześniejszej wysokości w wymagany sposób, wojewódzki inspektora Inspekcji Handlowej może nałożyć na niego karę pieniężną do wysokości 20 000 zł, a w przypadku, gdy sprzedawca naruszy ten obowiązek trzy razy w ciągu 12 miesięcy kara może wynieść nawet 40 000 zł.

Ponadto, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może uznać, że praktyka stosowana przez przedsiębiorcę narusza zbiorowe interesy konsumentów i nałożyć na niego w drodze decyzji karę pieniężną w wysokości do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.